«معرفت» به معنای «شناختن»، «دانستنِ بعد نادانی» و معادل «علم»، «دانش» و «آگاهی» است. عبادتِ بدون شناخت، معنا و مفهومی نداد، جز انجام یک سری حرکات ورزشی. چگونه ممکن است کسی را بپرستیم، اما از او شناختی، حتی اولیه نداشته باشیم. اگر چنین باشد پس مقابل خیالات و اوهام خود کرنش میکنیم. اولین قدم در راه عبودیت، شناخت عمیق و دقیق از معبود است. باید بدانیم که عبادت مخصوص کسی است که شما را میآفریند؛ به شما فیض بزرگِ «بودن» و «شدن» را میدهد. تا او را خوب نشناسیم؛ به قدرت او پی نبریم؛ او را خالق همهی کائنات ندانیم، عبادت او پوچ و بیمعناست.
پس اولین قدم در راه عبادت، شناخت است. امام علی(ع) می فرمایند: «اول عبادة الله معرفته؛ سرآغاز دین، معرفت اوست». (1)
بعد از شناخت، باید فهمید و با تمام وجود ایمان آورد که تمام مقدّرات دست خداوند تبارک و تعالی است. فقط به فقط اوست که ما را آفریده، و در این آفرینش اعظم شریکی ندارد.
شرک نه در مملکتش دست سای خود نتوان بود به شرکت خدای (دهلوی)
بنابراین نخستین گام در راه شناخت، این است که بدانیم، همه چیز و همه کس از او منشأ گرفته و به او ختم میشود.
او به خود هست و جهان هست بدو نیست دان هر چه نپیوست بدو
جنبش از وی رسد این سلسله را روی در وی بود این قافله را
همه را جنبش و آرام ازوست همه را دانه ازو دام ازوست
لازمهی توحید، نبود محدودهایی برای خداوند است. بدین معنا که قبل از هر هستی او وجود داشته و بعد از هر وجودی او خواهد بود. اگر به عقل خود رجوع کنیم، خواهیم فهمید که اگر خداوند، محدود باشد؛ یعنی در قالبی قرار گیرد، پس کسی بوده است که این حدود را برای وی معین کرده، لذا او هم معلول دست دیگری است و این شرک به خداوند است. او ازلی و ابدی است.
در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد
1) دانشنامه عقاید اسلامی/ آیت الله ری شهری/ ج4/ ص18.